Koncentracja uwagi dziecka

 

     Dziecko w wieku przedszkolnym to bardzo skomplikowana osoba. Z jednej strony naśladowca a z drugiej twórca. To znów obserwator i działacz jednocześnie. Odtwarza, tworzy, ale też burzy lub wręcz podejmuje działania destrukcyjne. Jest w ciągłym ruchu, ale też potrafi być doskonale skupione. Potrafi być radosne, szczęśliwe lub też rozdzierająco rozpacza często można powiedzieć z błahego powodu. Dziecko zmienia często przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności lub zabawy, aby przejść do następnej. Przerywa rozpoczętą czynność, gdy zaczyna się nią nudzić. Jego uwaga jest przede wszystkim mimowolna - skoncentrowana na bodźcach silnych i atrakcyjnych, a nie podtrzymywana wysiłkiem woli. U starszych przedszkolaków można obserwować przejawy kształtującej się uwagi dowolnej. Potrafią one słuchać uważnie nauczycielki, zachowują się spokojnie na przedstawieniu, mimo że dobrze znają jego treść i nie są nim specjalnie zaciekawione, albo też mogą dotrwać do końca na dłuższym spacerze lub na wycieczce, chociaż czują się zmęczone marszem i nadmiarem wrażeń. Stopień koncentracji uwagi i umiejętności skupienia uwagi dowolnej zależą w dużej mierze od indywidualnych cech dzieci, zwłaszcza od typu ich temperamentu, a nie tylko od wieku. 
       Koncentracja uwagi to umiejętność skupienia się na tym, co robimy. Jest ona potrzebna przy wszystkich świadomych działaniach, np. przy prowadzeniu samochodu przez dorosłego czy słuchaniu bajki czytanej przez mamę na dobranoc, ubieraniu się i jedzeniu. Umiejętność ta rozwija się stopniowo w toku życia człowieka. Możemy wyróżnić dwa rodzaje uwagi:

• Mimowolna – kiedy nasza uwaga przyciągana jest bez naszej woli np. głośny dźwięk, kolorowy plakat.
• Dowolna – gdy sami kierujemy naszą uwagę, np. by wysłuchać polecenia, wykonać zadanie. Dzięki niej możemy sterować naszym myśleniem, działaniem.

 

 Wraz z rozwojem dziecka, z którym idzie w parze dojrzewanie układu nerwowego, wydłuża się również czas skupienia jego uwagi. Możemy zauważyć, że dzieci :

• do 3 roku życia potrafią skupić się na zabawie przeciętnie ok. 5 – 15 minut, natomiast ich koncentracja na wykonaniu zadania, jakim jest np. ubranie się, trwa zaledwie minutę. Maluchy te potrzebują więc wsparcia osoby dorosłej w wielu czynnościach wymagających skupienia uwagi (ponownego skierowania uwagi dziecka poprzez przypomnienie mu co ma dalej robić).

 

•  3- i 4- latki są w stanie zająć się zabawą przeciętnie ok. 20 minut, ale już podczas zajęć przedszkolnych ich uwaga utrzymuje się w przybliżeniu przez 10 minut.

 

•  5-6 lat wykorzystują swoją uwagę dowolną podczas zajęć przez ok. 20 minut, natomiast ich zabawa w skupieniu może trwać nawet 40 minut.

 

Umiejętność koncentracji uwagi można ćwiczyć. Wymaga to wysiłku zarówno ze strony dziecka, jak i rodzica (lub nauczyciela) wspierającego i motywującego je do tej pracy. W ćwiczeniach tej umiejętności ważne jest stawianie dziecku wymagań możliwych do zrealizowania, zgodnych z jego poziomem rozwoju psycho-fizycznego. Zadaniem jest również zapewnienie dziecku odpowiednich warunków tzn. wyłączenie telewizora, ograniczenie liczby bodźców rozpraszających w pomieszczeniu, w którym pracuje dziecko. Należy pamiętać również o jak najczęstszym włączaniu ćwiczeń koncentracji uwagi w naturalną aktywność dziecka (zabawę, czynności samoobsługowe), motywowaniu go do pracy poprzez nagrodę niematerialną (np. pochwała, wyróżnienie) oraz dostrzeganie jego wysiłku.
Gry i zabawy dają wspaniałą możliwość poprawy umiejętności koncentracji u dziecka. Każda zabawa rozwija wytrwałość dziecka, o ile stosuje się ono do reguł i nie rezygnuje przedwcześnie.
Podczas zabawy dziecko może się nauczyć:

• czekania na swoją kolejkę (kontrolowania zachowań impulsywnych i czekania na zaspokojenie potrzeby);
• obserwacji przebiegu gry i dostosowywania do niego swojego postępowania;
• wytrwałości tzn. dotrwania aż do zakończenia gry, nawet wtedy, gdy jej przebieg nie jest dla dziecka pomyślny;
• radzenie sobie z frustracjami;
• dostosowywania się do obowiązujących reguł gry.

PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA WSPOMAGAJĄCE KONCENTRACJĘ UWAGI:

• Lampa, nos, podłoga – mówimy podane słowa i pokazujemy je ręką (prosimy aby dziecko pokazywało z nami), potem prowadzący zabawę co innego mówi, co innego pokazuje (prosimy dziecko aby pokazywało tylko to co mówimy);
• Czytanie opowiadania – dorosły czyta opowiadanie lub bajkę, a dziecko ma za zadanie reagować na sygnały (np. umówione słowo „rycerz”) klaśnięciem;
• Wystukiwanie rytmu – dziecko ma za zadanie wysłuchać rytmu zademonstrowanego przez osobę dorosłą (np. za pomocą cymbałków, bębenka lub klaśnięciami),
• Rysunek na plecach - Dziecko siedzi na podłodze. Zamyka oczy. Druga osoba rysuje mu na plecach np. domek, słońce, kwiaty, figury geometryczne ,cyfry, litery, itp. Dziecko ma za zadanie odgadnąć rysunek lub narysować odpowiedź na kartce; itp.. Jeśli dziecko nie potrafi odpowiedzieć na pytanie - czynność powtarzamy.
• Szczegóły – wyszukiwanie szczegółów na rysunkach lub różnic między ilustracjami;
• Labirynty;
• Plan wydarzeń – słuchanie tekstu czytanego głośno przez osobę dorosłą, po czym - opowiadanie treści lub układanie planu wydarzeń;
• Głuchy telefon;
• Zabawy wprowadzające sekwencje:

1.  jedziemy na wycieczkę: zabawę zaczynamy mówiąc „jedziemy na wycieczkę i zabieramy...”. Wymyślamy i wymieniamy na zmianę z dzieckiem rzeczy, jakie zabieramy na wycieczkę powtarzając przy tym już te wcześniej wymienione, np.
   mama: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak”
   dziecko: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak i namiot”
   mama: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak, namiot i piłkę”
   dziecko: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak, namiot, piłkę i koc” itd.
2. Porównywanie (znajdź różnice) – należy odnaleźć różnice dzielące dwa obrazki. Można też bawić się w wyszukiwanie różnic w ciągach cyfr, liter lub słów.
3. Podaj kolejność - za parawanem układamy w rzędzie kilka przedmiotów, odsłaniamy, dziecko przygląda się przedmiotom zapamiętując ich kolejność. Ponownie zasłaniamy parawan, a zadaniem dziecka jest wymienienie przedmiotów w kolejności.
4. Memory - gra polega na łączeniu w pary i zapamiętywaniu, gdzie ukryte są takie same obrazki. Najlepiej by obrazki przedstawiały zwierzęta, pojazdy, zabawki, rzeczy bliskie dziecku.
5. Słuchanie odgłosów otoczenia - Dziecko zamyka oczy. Prosimy, aby skoncentrowało się na dźwiękach dochodzących z otoczenia. Dajemy mu czas na wsłuchanie się. Następnie pytamy, co słyszało, jaki dźwięk przypadł mu do gustu, co go drażniło. Jaki jest najbliższy dźwięk, który słyszysz? Jaki jest najgłośniejszy? Jaki najcichszy?
6. Gry planszowe - wspomagają rozwój intelektualny dziecka, uczą poprzez zabawę. Gry takie jak warcaby czy szachy uczą rozważania różnych opcji rozgrywki, rozwijają umiejętność zapamiętywania poszczególnych sytuacji oraz poprawiają zdolność logicznego myślenia.
7. Skojarzenia – gra w skojarzenia rozwija pamięć, koncentrację, spostrzegawczość dziecka. Polega na dobieraniu w pary obrazków, które do siebie pasują, lub wyszukiwaniu w zbiorze tego obrazka, który nie pasuje do pozostałych.
8. Pytania do ilustracji - pokazujemy dziecku ilustrację i prosimy by przez 30 sekund uważnie jej się przyglądało. Następnie zabieramy rysunek i prosimy o odpowiedzenie na różne pytania dotyczące tego co znajdowało się na obrazku.i
9. Ogólne ćwiczenia na koncentrację, takie jak: rysowanie po śladzie, połącz kropki, odwzorowywanie symboli, wycinanki, kolorowanki itp.