Przedszkolak w świecie liczb

Myśląc o kształtowaniu pojęć matematycznych u dzieci w wieku przedszkolnym, trzeba uświadomić sobie, że jego celem jest nie tylko nauka liczenia, ale także przygotowanie dziecka do posługiwania się różnymi pojęciami. Polega ono na wykrywaniu zależności, podobieństw i różnic oraz poszerzaniu słownictwa w zakresie pojęć matematycznych.
W przedszkolu nie ma barier między poszczególnymi obszarami, każda nowa czynność, nowe zachowanie ma związek ze zdobytymi wcześniej doświadczeniami. Różne dzieci, różne potrzeby Małe dziecko posiada silną potrzebę ruchu i bezwarunkowy odruch orientacyjny, za którymi idzie potrzeba poznania i związana z nią ciekawość, zainteresowanie otoczeniem, chęć działania. Najlepszym okresem na wspomaganie wszechstronnego rozwoju jest zatem okres przedszkolny. Dzieci w tym wieku charakteryzują się znacznymi różnicami indywidualnymi w zakresie tempa rozwoju, dlatego też efektywność jego wspomagania, w tym również edukacja matematyczna, zależy od właściwego dopasowania treści kształcenia do możliwości poszczególnych wychowanków.

Do każdego dziecka należy podchodzić w sposób indywidualny i traktować je podmiotowo. Trzeba pamiętać szczególnie o jednym: wspomaganie rozwoju umysłowego potrzebne jest wszystkim przedszkolakom - tym rozwijającym się wolniej, aby miały możliwość dogonić rówieśników, i tym rozwijającym się szybciej, aby mogły osiągnąć sukces.
Wspomaganie rozwoju umysłowego potrzebne jest również dzieciom w tzw. normie, by obudzić w nich zainteresowania czy niezauważone dotąd zdolności. Kształtując pojęcia matematyczne, należy spojrzeć na ten obszar z szerszej perspektywy. To nie tylko typowe umiejętności matematyczne, takie jak liczenie, orientacja przestrzenna, mierzenie, ważenie, rytmy, klasyfikowanie i porównywanie liczebności zbioru, znajomość następstw dni i nocy, pór roku, dni tygodnia czy nazwy miesięcy, ale również umiejętności związane z myśleniem
 i kształtowaniem odporności emocjonalnej dziecka. W wieku przedszkolnym myślenie maluchów związane jest ściśle z rozwojem emocjonalnym. Niewłaściwie dobrane metody pracy mogą spowodować negatywne konsekwencje -przede wszystkim zmniejszyć motywację przedszkolaków do pokonywania trudności związanych z wykonywaniem określonych operacji matematycznych opartych na zabawie i samodzielnym działaniu. Najlepszymi metodami sprzyjającymi edukacji matematycznej są metody aktywizujące do działania, a więc samodzielne doświadczenie „po omacku", przeżywanie, poszukiwanie rozwiązania zadania, stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi, przewidywanie następstw. Najmniejsze efekty przynoszą słowne wyjaśnienia czy tłumaczenie pojęć matematycznych, które dla dzieci w wieku przedszkolnym często stanowią abstrakcję. Dopiero poprzez wspomaganie samodzielnego odkrywania i wyciągania wniosków pomagamy dzieciom zrozumieć ich sens.  Do poznawania pojęć matematycznych można wykorzystać każdą nadarzającą się okazję zarówno w domu jak i w przedszkolu - nie muszą to być wcale zajęcia zorganizowane. Trzeba pamiętać o podstawowej zasadzie, że jeśli chcemy przejść do trudniejszych pojęć, musimy najpierw być pewni, że te łatwiejsze są już dziecku znane. Zabawy, którymi dzieci nie są zainteresowane, a wręcz czują się nimi znudzone, nie przyniosą dobrych efektów. Uczestnicząc w zabawach czy zajęciach dotyczących edukacji matematycznej, dzieci powinny rozwiązywać takie zadania, w których będą mogły zaspokoić własną ciekawość i korzystać z wcześniej zdobytych doświadczeń, co wpłynie na podniesienie ich samooceny i pozwoli na odniesienie sukcesu. Według prof. Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej większość dzieci jest uzdolniona matematycznie, jednak trzeba te uzdolnienia rozwijać, a więc zainteresować najmłodszych matematyką już od najmłodszych lat. Trzy-, czterolatki bardzo dużo czasu poświęcają na zabawę, obserwację i rozmowę z rówieśnikami oraz dorosłymi. Zadaniem opiekunów będzie dostrzeżenie wszystkich tych sytuacji, w których dziecko liczy, klasyfikuje -segreguje, tworzy zbiory, porównuje i poszukuje przyczyn.

 

Małe dzieci bardzo lubią zabawę ,,w dom" i przyjmowanie ról dorosłych, podczas których przygotowują przyjęcia dla siebie i kolegów, dzielą jedzenie, zabawki (przeliczają, tworzą zbiory). Do ulubionych zabaw najmłodszych można zaliczyć zabawę „Stop”, Dzieci swobodnie poruszają się  przy akompaniamencie muzyki, w czasie pauzy zatrzymują się
 i pokazują określoną przez nauczyciela lub rodzica część ciała, np. głowę, ucho.
Kilkakrotne powtórzenie jej utrwala u dzieci znajomość części ciała oraz orientację przestrzenną. Trzy-i czterolatki uwielbiają rozwiązywać zagadki związane z otaczającym je środowiskiem, np.: ,,Znalazłam w drodze do przedszkola trzy kasztanki, jednego oddałam Oli. Ile mi zostało?", ,,lle nóg ma miś?". Pamiętajmy, ze podczas liczenia wskazujemy gestem kolejne elementy i wypowiadamy stosowny liczebnik Dobrze jest zwrócić uwagę podopiecznych na to, że wynik liczenia nie zależy od kolejności, co oznacza, ze jeśli będziemy liczyli od prawej strony do lewej, otrzymamy taki sam wynik jak wówczas, gdy policzymy od lewej do prawej. Dzieci trzy-i czteroletnie bardzo lubią też zabawy w ,,tropiciela" -np. kto najszybciej odnajdzie czerwony, okrągły przedmiot. Dużo radości sprawia im budowanie wieży z klocków (badanie wysokości) i granie w różnorodne gry z wykorzystaniem kostki z kolorami (kostkę z kropkami oznaczającymi liczby lepiej wykorzystywać dla dzieci starszych). W czasie zabawy nie podajemy gotowych rozwiązań, czekamy, aż dziecko samodzielnie znajdzie odpowiedź. Dzieci czteroletnie posiadają już intuicję i doskonale zdają sobie sprawę, że ,,dokładając", a więc dodając, zwiększamy, a „zabierając”, czyli odejmując, zmniejszamy liczbę elementów w danym zbiorze. Nad pytaniem, jak zainteresować dzieci matematyką, zastanawiają się zwłaszcza nauczyciele i rodzice dzieci objętych rocznym przygotowaniem przedszkolnym przed rozpoczęciem edukacji szkolnej. Niektórzy uważają, że nadeszła już pora, żeby dzieci porzuciły te wszystkie ,,zabawowe sposoby” zdobywania wiedzy i zaczęły uczyć się przy wykorzystaniu takich samych technik, jak robi się to w szkole. Niestety te tzw. szkolne metody zdobywania wiedzy są dla maluchów w wieku przedszkolnym sztuczne i mniej zrozumiałe. Nie ma tu miejsca na samodzielne doświadczanie, poszukiwanie przyczyn, poznawanie skutków czy wyciąganie wniosków. Podobnie jak u trzy-i czterolatków, najskuteczniejszym sposobem na naukę matematyki w przypadku dzieci jest po prostu codzienna zabawa, która pozwala zwracać uwagę na pewne zależności. W edukacji matematycznej dzieci doskonale sprawdzają się gry z ustalonymi regułami, np. z wykorzystaniem kostki, wspólne liczenie klocków, guzików czy kasztanów lub żołędzi, różnego rodzaju wyliczanki czy zabawy paluszkowe, a także rozwiązywanie rebusów, kalamburów, zagadek. Dzieci starsze lubią zabawy polegające na mierzeniu za pomocą określonej miary, np. klocka, tasiemki, również przelewanie płynów. Efektywne nauczanie pojęć matematycznych wymaga aktywnego udziału malucha. Dziecko poznaje otaczający świat wszystkimi zmysłami, jego ciekawość jest ogromna i to daje rodzicom i nauczycielowi duże możliwości w wykorzystywaniu różnorodnych metod do kształtowania pojęć matematycznych.